زمان تقریبی مطالعه: 9 دقیقه
 

حریز بن عثمان رجبی مشرقی




‌حَریز مشرقی (حَریز بن عثمان‌ بن جبر رَحَبیِ مشرقی)، محدّث و راوی حدیث در قرن دوم می‌باشد.


۱ - بیوگرافی حَریز مشرقی


کنیه او ابوعون یا ابوعثمان بود.
[۱] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۲.
[۲] محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۴، ص۳۲۸، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
او به سبب انتساب به بنی رَحَبه، از قبیله حِمْیر، به رَحَبی شهرت یافت و به حِمصی نیز مشهور بود.
[۳] سمعانی، الانساب، ج۳، ص۴۹ـ۵۰.
[۴] ابن‌حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۲، ص۲۱۹، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
حریز، که از تابعین متأخر محسوب می‌شود،
[۵] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۲.
[۶] محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۷، ص۸۰، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
در سال ۸۰ در شهر حِمصْ، در سوریه فعلی، زاده شد ‌
[۷] ابن‌حِبّان، کتاب المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، ج۱، ص۲۶۸، چاپ محمود ابراهیم زاید، حلب ۱۳۹۵ـ۱۳۹۶/ ۱۹۷۵ـ۱۹۷۶.
[۸] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۹.
از جزئیات زندگی او اطلاع دقیقی موجود نیست.

۲ - حَریز مشرقی از دیدگاه احمد بن حنبل


احمد بن حنبل (متوفی ۲۴۱) تأیید کرده که حریز به قَدَریان و معتزله گرایش نداشته است.
[۹] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۸.


۳ - سفرهای حَریز مشرقی


حریزالمشرقی به مصر و مکه و بغداد سفر کرد و محدّثان عراقی در بغداد از وی حدیث شنیدند. احتمالا وی در سفری به بغداد، با مهدی عباسی (حک: ۱۵۸ـ۱۶۹) ملاقات کرده بود.
[۱۰] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۳.


۴ - نقل حدیث حَریز مشرقی


حریز از افرادی مانند عبداللّه‌ بن بسر مازنی (آخرین صحابی درگذشته در شام، متوفی ۸۸) و راشد بن سعد (متوفی ۱۱۳) حدیث شنید.
[۱۱] ابن‌ابی‌حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۳، ص۲۸۹، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
[۱۲] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۲.
[۱۳] یوسف‌ بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۵، ص۵۶۹ـ۵۷۰، چاپ بشار عواد معروف، بیروت۱۴۲۲/۲۰۰۲.


۵ - نقل حدیث از حَریز مشرقی


کسانی نیز از حریز حدیث نقل کرده‌اند، از جمله اسماعیل‌ بن عیاش، مُعاذ بن مُعاذ، بقیة بن الولید و علی‌ بن عیاش.
[۱۴] ابن‌ابی‌حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۳، ص۲۸۹، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
[۱۵] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۲.
[۱۶] یوسف‌ بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۵، ص۵۷۰ـ۵۷۱، چاپ بشار عواد معروف، بیروت۱۴۲۲/۲۰۰۲.


۶ - اقوال درباره وثاقت یا ضعف حَریز مشرقی


درباره وثاقت یا ضعف وی، با توجه به نظر حریز درباره علی علیه‌السلام، آرای مختلفی بیان شده است. احمد بن حنبل و یحیی‌ بن معین (متوفی ۲۳۳) او را توثیق کرده‌اند.
[۱۷] ابن‌شاهین، تاریخ أسماءالثقات، ج۱، ص۱۱۲، چاپ عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۱۸] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۳.
[۱۹] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۷ـ ۱۸۸.
[۲۰] ابن‌عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۲، ص۳۴۵، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵۱۴۲۱/ ۱۹۹۵۲۰۰۱.    
گزارشهایی نیز درباره ثقه نبودن وی وجود دارد.
[۲۱] محمد بن عمرو عُقیلی، کتاب الضعفاء الکبیر، ج۱، ص۳۲۲، چاپ عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
[۲۲] ابن‌حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۲، ص۲۲۱، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
برخی نیز، به‌رغم عقیده حریز به نصب (اظهار دشمنی با علی علیه‌السلام)، از ثقه بودن او سخن گفته‌اند. ‌
[۲۳] یوسف‌ بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۵، ص۵۷۲، چاپ بشار عواد معروف، بیروت۱۴۲۲/۲۰۰۲.
[۲۴] یوسف‌ بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۵، ص۵۷۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت۱۴۲۲/۲۰۰۲.


۷ - ناصبی بودن حَریز مشرقی


در روایاتی گفته شده که حریز از ناصبیان و دشمنان حضرت علی علیه‌السلام بوده و بر منبر، آن حضرت را طعن می‌کرده است.
[۲۵] ابوزرعه دمشقی، تاریخ أبی زرعةالدمشقی، ج۱، ص۱۵۴، چاپ شکراللّه قوجانی، (دمشق).
[۲۶] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۵.


۸ - توجیه ناصبی بودن حَریز مشرقی


برخی برای توجیه ناصبی بودن حریز، چنین گفته‌اند که وی حضرت علی را طعن نمی‌کرده ولی چون اجدادش در صفّین به دست علی علیه‌السلام کشته شده بودند، محبت او را در دل نداشته و از خود حریز نقل شده که هرگز علی را سبّ نکرده است.
[۲۷] یحیی‌بن‌معین، تاریخ یحیی‌بن‌معین، ج۲، ص۳۶۵، روایة عباس‌ بن محمد بن حاتم دوری، چاپ عبداللّه احمد حسن، بیروت.
[۲۸] احمد بن عبداللّه عجلی، تاریخ الثّقات، ج۱، ص۱۱۲، بترتیب علی‌ بن أبی بکر هیثمی و تضمینات ابن‌حجر عسقلانی، چاپ عبدالمعطی قلعجی، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۴.
[۲۹] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۵.
برخی نیز گفته‌اند که او در اواخر عمر از این کار توبه کرد.
[۳۰] صفدی، اعیان العصر، ج۱۱، ص۳۴۷.
[۳۱] ابن‌حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۲، ص۲۲۲، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.

علی‌ بن عیاش حمصی، احادیث منقول از حریز را بر خود او عرضه کرد و حریز از کثرت آنها، که بالغ بر دویست حدیث بود، شگفت‌زده شد،
[۳۲] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۳.
[۳۳] یوسف‌ بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۵، ص۵۷۲، چاپ بشار عواد معروف، بیروت۱۴۲۲/۲۰۰۲.
اما به نظر احمد بن حنبل، احادیث مروی از حریز در حدود سیصد حدیثِ صحیح بوده است.
[۳۴] ابن‌عدی، الکامل فی ضعفاءالرجال، ج۲، ص۴۵۱، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۸.
[۳۵] یوسف‌ بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۵، ص۵۷۲، چاپ بشار عواد معروف، بیروت۱۴۲۲/۲۰۰۲.


۹ - تاریخ وفات حَریز مشرقی


حریز در سال ۱۶۳ درگذشت.
[۳۶] ابن‌عدی، الکامل فی ضعفاءالرجال، ج۲، ص۴۵۱، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۸.
[۳۷] خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۸ـ۱۸۹.


۱۰ - فهرست منابع


(۱) ابن‌ابی‌حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
(۲) ابن‌حِبّان، کتاب المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، چاپ محمود ابراهیم زاید، حلب ۱۳۹۵ـ۱۳۹۶/ ۱۹۷۵ـ۱۹۷۶.
(۳) ابن‌حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
(۴) ابن‌شاهین، تاریخ أسماءالثقات، چاپ عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
(۵) ابن‌عدی، الکامل فی ضعفاءالرجال، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۸.
(۶) ابن‌عساکر، تاریخ مدینه دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱.
(۷) ابوزرعه دمشقی، تاریخ أبی زرعةالدمشقی، چاپ شکراللّه قوجانی، (دمشق).
(۸) خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام.
(۹) محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
(۱۰) همو، سیراعلام النبلاء، چاپ شعیب أرنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸.
(۱۱) سمعانی، الانساب.
(۱۲) صفدی، اعیان العصر.
(۱۳) احمد بن عبداللّه عجلی، تاریخ الثّقات، بترتیب علی‌ بن أبی بکر هیثمی و تضمینات ابن‌حجر عسقلانی، چاپ عبدالمعطی قلعجی، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۴.
(۱۴) محمد بن عمرو عُقیلی، کتاب الضعفاء الکبیر، چاپ عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
(۱۵) یوسف‌ بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت۱۴۲۲/۲۰۰۲.
(۱۶) یحیی‌بن‌معین، تاریخ یحیی‌بن‌معین، روایة عباس‌ بن محمد بن حاتم دوری، چاپ عبداللّه احمد حسن، بیروت.

۱۱ - پانویس

 
۱. ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۲.
۲. ↑ محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۴، ص۳۲۸، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
۳. ↑ سمعانی، الانساب، ج۳، ص۴۹ـ۵۰.
۴. ↑ ابن‌حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۲، ص۲۱۹، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
۵. ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۲.
۶. ↑ محمد بن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، ج۷، ص۸۰، چاپ بشار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳.
۷. ↑ ابن‌حِبّان، کتاب المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، ج۱، ص۲۶۸، چاپ محمود ابراهیم زاید، حلب ۱۳۹۵ـ۱۳۹۶/ ۱۹۷۵ـ۱۹۷۶.
۸. ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۹.
۹. ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۸.
۱۰. ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۳.
۱۱. ↑ ابن‌ابی‌حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۳، ص۲۸۹، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
۱۲. ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۲.
۱۳. ↑ یوسف‌ بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۵، ص۵۶۹ـ۵۷۰، چاپ بشار عواد معروف، بیروت۱۴۲۲/۲۰۰۲.
۱۴. ↑ ابن‌ابی‌حاتم، کتاب الجرح و التعدیل، ج۳، ص۲۸۹، حیدرآباد، دکن ۱۳۷۱ـ۱۳۷۳/ ۱۹۵۲ـ۱۹۵۳، چاپ افست بیروت.
۱۵. ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۲.
۱۶. ↑ یوسف‌ بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۵، ص۵۷۰ـ۵۷۱، چاپ بشار عواد معروف، بیروت۱۴۲۲/۲۰۰۲.
۱۷. ↑ ابن‌شاهین، تاریخ أسماءالثقات، ج۱، ص۱۱۲، چاپ عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
۱۸. ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۳.
۱۹. ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۷ـ ۱۸۸.
۲۰. ↑ ابن‌عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۱۲، ص۳۴۵، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵۱۴۲۱/ ۱۹۹۵۲۰۰۱.    
۲۱. ↑ محمد بن عمرو عُقیلی، کتاب الضعفاء الکبیر، ج۱، ص۳۲۲، چاپ عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
۲۲. ↑ ابن‌حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۲، ص۲۲۱، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
۲۳. ↑ یوسف‌ بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۵، ص۵۷۲، چاپ بشار عواد معروف، بیروت۱۴۲۲/۲۰۰۲.
۲۴. ↑ یوسف‌ بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۵، ص۵۷۴، چاپ بشار عواد معروف، بیروت۱۴۲۲/۲۰۰۲.
۲۵. ↑ ابوزرعه دمشقی، تاریخ أبی زرعةالدمشقی، ج۱، ص۱۵۴، چاپ شکراللّه قوجانی، (دمشق).
۲۶. ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۵.
۲۷. ↑ یحیی‌بن‌معین، تاریخ یحیی‌بن‌معین، ج۲، ص۳۶۵، روایة عباس‌ بن محمد بن حاتم دوری، چاپ عبداللّه احمد حسن، بیروت.
۲۸. ↑ احمد بن عبداللّه عجلی، تاریخ الثّقات، ج۱، ص۱۱۲، بترتیب علی‌ بن أبی بکر هیثمی و تضمینات ابن‌حجر عسقلانی، چاپ عبدالمعطی قلعجی، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۴.
۲۹. ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۵.
۳۰. ↑ صفدی، اعیان العصر، ج۱۱، ص۳۴۷.
۳۱. ↑ ابن‌حجر عسقلانی، کتاب تهذیب التهذیب، ج۲، ص۲۲۲، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
۳۲. ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۳.
۳۳. ↑ یوسف‌ بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۵، ص۵۷۲، چاپ بشار عواد معروف، بیروت۱۴۲۲/۲۰۰۲.
۳۴. ↑ ابن‌عدی، الکامل فی ضعفاءالرجال، ج۲، ص۴۵۱، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۸.
۳۵. ↑ یوسف‌ بن عبدالرحمان مزّی، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، ج۵، ص۵۷۲، چاپ بشار عواد معروف، بیروت۱۴۲۲/۲۰۰۲.
۳۶. ↑ ابن‌عدی، الکامل فی ضعفاءالرجال، ج۲، ص۴۵۱، چاپ سهیل زکار، بیروت ۱۴۰۹/۱۹۸۸.
۳۷. ↑ خطیب بغدادی، تاریخ بغدادی یا تاریخ مدینة السلام، ج۹، ص۱۸۸ـ۱۸۹.


۱۲ - منبع

دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حریز بن عثمان رجبی مشرقی »، شماره۶۰۵۹.    


رده‌های این صفحه : حدیث شناسی | محدثین اهل سنت




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.